Nawet doświadczonym kierowcom zdarza się poczuć pogorszenie stabilności samochodu podczas przejechania z dużą prędkością przez kałużę. To właśnie jest zjawisko aquaplaningu. W takiej sytuacji może ono doprowadzić do utraty panowania nad autem, a nawet do poważnego wypadku. Sprawdź, jak powstaje aquaplaning i jak można mu zapobiegać.
Co to jest aquaplaning (inaczej akwaplanacja)?
Aquaplaning (inaczej akwaplanacja) to zjawisko utraty przyczepności opony, spowodowane utworzeniem się warstwy wody pomiędzy ogumieniem a nawierzchnią. W wyniku tego opona traci kontakt z nawierzchnią i zaczyna "płynąć". Tylko stały kontakt między bieżnikiem a jezdnią zapewnia zachowanie optymalnej przyczepności. Zbyt duża warstwa wody, której bieżnik nie jest w stanie odprowadzić, powoduje zerwanie tego kontaktu.
Jak to wygląda w praktyce? Do aquaplaningu dochodzi podczas jazdy po mokrej nawierzchni. Gdy ilość wody jest zbyt duża, by bieżnik opon mógł ją odprowadzić, na powierzchni styku ogumienia z podłożem tworzy się wodny klin, który może spowodować nawet całkowite zerwanie przyczepności.
Często spotykanym skutkiem wpadnięcia w aquaplaning na prostej drodze jest brak możliwości dokonania korekty kierunku jazdy. Na zakręcie pojazd w poślizgu nie jest w stanie skręcić zgodnie z łukiem drogi i istnieje prawdopodobieństwo wypadnięcia z niej. A to stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia kierowcy oraz pasażerów.
Czytaj więcej: Poślizg. Czym jest i jak z niego wyjść?
Jak powstaje zjawisko akwaplanacji?
Wiedząc już czym jest aquaplaning, warto powiedzieć sobie jak zjawisko powstaje. Podczas jazdy po mokrej nawierzchni, opona pcha przed sobą warstwę wody. Każdorazowe uderzenie powierzchni opony w mokrą warstwę na drodze powoduje, że ciśnienie hydrodynamiczne wody zaczyna wzrastać.
Gdy osiągnie ono większą wartość niż siła nacisku konstrukcji na nawierzchnię, opona nie będzie w stanie odepchnąć wody. Ogumienie zacznie wtedy unosić się na powierzchni wody, jednocześnie tracąc kontakt ze stabilną nawierzchnią.
Nagromadzona pomiędzy oponą a drogą woda jest przeszkodą w powstaniu adhezji cząsteczkowej, czyli oddziaływania cząsteczkowego, które odpowiada za przyczepność. Gdy mikro-szczeliny nawierzchni są pokryte warstwą wody, wtedy wraz z większą głębokością oraz prędkością poruszania się pojazdu ryzyko wpadnięcia w aquaplaning rośnie.
Podczas jazdy na mokrej nawierzchni należy zachować szczególną ostrożność
Co wpływa na zjawisko aquaplaningu?
Na zjawisko aquaplaningu i ryzyko jego wystąpienia wpływa wiele czynników. Głównym są opony, a raczej ich zły stan. To one odpowiadają za kontakt pojazdu z nawierzchnią, a więc w dużej mierze za przyczepność i ochronę przed akwaplanacją.
Rzeźba bieżnika
Różnorodność rzeźb bieżnika na rynku opon jest obecnie bardzo duża. Jedni producenci preferują bieżnik asymetryczny, inni kierunkowy, a kolejni symetryczny. Duża różnica występuje też między oponami z niskiej i wysokiej półki cenowej.
Rzeźba bieżnika współczesnej opony składa się z rowków kątowych, poprzecznych oraz obwodowych i z lameli o optymalnej wysokości i szerokości. Ma to zapewniać skuteczne i szybkie odprowadzanie wody, nie tworząc przy tym zawirowań w miejscach, gdzie spotykają się kanały obwodowe i kątowe. Głębokość rowków (czyli wysokość bieżnika) opon obecnie dostępnych na rynku europejskim występuje w granicach 7-8 mm.
Ciśnienie opon
Opona toczy się na mokrej nawierzchni i wytwarza przed sobą klin wody. Bieżnik uderzając o wodę przed powierzchnią kontaktu wytwarza ciśnienie hydrodynamiczne. Zbyt małe ciśnienie w oponie skutkuje tym, że ogumienie przestaje odpychać wodę. W tej sytuacji opona traci na przyczepności i dochodzi do aquaplaningu. Im szybciej będziemy jechać, tym większe będzie ciśnienie wywierane przez klin wody.
Największe ryzyko aquaplaningu występuje, gdy jedziemy szybko na zbyt słabo napompowanych oponach. Wtedy nawet przy niskiej prędkości może wystąpić to niebezpieczne zjawisko.
Głębokość bieżnika opony
Klin wody przed toczącą się oponą musi być rozproszony na boki, zanim ciśnienie, jakie wywiera on na krawędź powierzchni kontaktu przewyższy ciśnienie w oponie. Wiemy, że płaski kształt stawia większy opór niż zaokrąglony. Dlatego właśnie statki mają zazwyczaj dziób w kształcie litery V lub zaokrąglony. Z oponami jest podobnie - im kształt opony będzie bardziej zaokrąglony, tym woda będzie lepiej rozpraszana.
Można więc śmiało stwierdzić że prawdopodobieństwo wystąpienia aquaplaningu jest tym większe im głębokość rzeźby bieżnika jest mniejsza, a gęstość jego rzeźby większa (znikomy udział rowków bieżnika), większa jest prędkość jazdy, głębsza warstwa wody na drodze oraz mniejsze jest ciśnienie powietrza w oponie. To właśnie te wszystkie elementy mają wpływ na zjawisko aquaplaningu.
Szerokość opony
Teoretycznie szerokość opony ma wpływ na ryzyko powstania akwaplanacji, gdyż węższe ogumienie powinno lepiej się sprawdzać podczas jazdy na mokrej nawierzchni. Trzeba jednak zaznaczyć, że szeroka opona niekoniecznie na mokrej nawierzchni będzie gorsza od węższej.
Chodzi tylko o to, że szeroka opona musi odprowadzać większą ilość wody, którą spotka na swojej drodze. Producenci uwzględniają ten fakt i zwiększają szerokość rowków a nawet czasem tworzą nowe odmiany rzeźby dla większych rozmiarów opon.
Co jeszcze wpływa na zjawisko aquaplaningu?
Poza oponami pojazdu, wpływ na powstawanie groźnego zjawiska mają też inne czynniki. Warto je sobie podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.
Do czynników wewnętrznych możemy zaliczyć między innymi zbyt wysoką prędkość oraz zużyte części i elementy zawieszenia samochodu.
Natomiast zewnętrznymi czynnikami, przez które dochodzi do zjawiska akwaplanacji są rodzaj jezdni, zły stan nawierzchni, obecność kolein oraz duża głębokość wody na drodze.
Przez ubytek ciśnienia w oponie ok. 0,5 bara można stracić nawet 50% powierzchni styku z drogą
Czy są opony odporne na aquaplaning?
Najmniej podatne na aquaplaning są modele z kierunkowym bieżnikiem. Z bardzo dobrych parametrów słyną m. in. opony marki Uniroyal czy Pirelli.
Gęsto umieszczone rowki bieżnika układają się w powtarzający się kształt litery „V” w celu zwiększenia możliwości opony przy odprowadzaniu wody spomiędzy miejsca styku opony i nawierzchni. Rowki opony kierunkowej są tak zaprojektowane, aby „pchać” wodę do przodu i w stronę boków.
Informacje na temat klasy przyczepności na mokrej drodze danej opony znajdziemy na etykiecie każdego modelu. Opona klasyfikowana jest w kategoriach od A do F, oznaczających drogę hamowania na mokrej nawierzchni. Różnica między najlepszą a najgorszą klasą wynosi nawet 18 metrów.
Wybierając opony do swojego auta, zawsze warto stawiać na nowe ogumienie
Co robić w przypadku wystąpienia zjawiska aquaplaningu?
Zjawisko aquaplaningu może przytrafić się nawet doświadczonemu kierowcy. Najważniejsze w takiej sytuacji jest zachowanie spokoju. W przypadku wystąpienia aquaplaningu nie należy wykonywać odruchowo gwałtownych ruchów kierownicą. Może to doprowadzić do wypadku, gdyż po odzyskaniu przyczepności pojazd gwałtownie ruszy w stronę, w którą koła są skręcone.
W przypadku aquaplaningu nie zaleca się też gwałtownego hamowania, gdyż może ono spowodować zablokowanie się kół. Jeśli jednak zdarzy się, że hamowanie będzie konieczne, auto powinno tracić prędkość pulsacyjnie.
Warto też pamiętać, aby zdjąć nogę z pedału gazu. W ten sposób pojazd zacznie samoczynnie wytracać prędkość, a ciśnienie hydrodynamiczne wody pod oponą zacznie maleć. W ten sposób auto powinno odzyskać sterowność, gdyż przestanie unosić się na poduszce wodnej.
Moment wyjścia z aquaplaningu jest bardzo niebezpieczny i trzeba go przeprowadzić w delikatny sposób. Nie samo zjawisko jest powodem większości wypadków na mokrej nawierzchni, ale gwałtowna reakcja kierowcy. Samochód musi spokojnie wytracić prędkość, bez gwałtownego hamowania oraz kręcenia kierownicą.
Aquaplaning na motocyklu
Choć o aquaplaningu mówi się głównie w kontekście jazdy samochodem, na zgubny wpływ poślizgu na poduszce wodnej narażeni są też miłośnicy jednośladów. Gdy na jezdni znajduje się warstwa wody, motocykliści także powinni zwracać uwagę na aquaplaning, szczególnie podczas jazdy z dużą prędkością.
Jaka prędkość spowoduje aquaplaning podczas jazdy na motocyklu? Jest to zależne od wielu czynników. Oprócz głębokości warstwy wodnej na drodze i ciężaru motocykla, na samo zjawisko aquaplaningu ma też wpływ szerokość ogumienia, rodzaj i głębokość bieżnika, a także prawidłowe ciśnienie w oponach.
Poślizg na poduszce wodnej jest szczególnie ryzykowny na motocyklu, gdyż łatwo wtedy o upadek. Przy rozwijaniu dużych prędkości stwarza to zagrożenie dla motocyklisty.
Jak zmniejszyć ryzyko aquaplaningu na motocyklu:
- unikać głębokich kałuż (oraz takich, których głębokości nie jest się w stanie ocenić),
- zmniejszać prędkość (powyżej 100 km/h drastycznie zwiększa się szansa na aquaplaning),
- ostrożnie manewrować podczas jazdy na mokrej nawierzchni,
- zadbać o dobre opony motocyklowe.
Podczas szybkiej jazdy na mokrej jezdni, motocykle są szczególnie narażone na wpływ aquaplaningu
Jeśli jednak podczas jazdy na motocyklu pojawi się aquaplaning, znacznie wzrasta ryzyko upadku. Aby się przed nim uchronić należy natychmiast podjąć działania by móc utrzymać się na drodze.
Przede wszystkim należy trzymać mocno kierownicę, co jest szczególnie ważne, gdy przednia opona traci kontakt z nawierzchnią. Warto też pamiętać, aby kierownicę trzymać w pozycji wyprostowanej i nie skręcać gwałtownie.
Czując, że przyczepność się zmniejsza, należy ująć gazu i wcisnąć sprzęgło. W ten sposób istnieje mniejsze ryzyko uślizgu tylnego koła motocykla. Mając do czynienia z aquaplaningiem pod żadnym pozorem nie można się podpierać, a nogi pozostawić na stopkach.
W takim momencie nie wolno też hamować. Hamowanie koła pozbawionego przyczepności to niemal pewny upadek z motocykla.
Choć aquaplaning na motocyklu to bardzo groźny moment, warto zachować zimną krew. Wyuczone odruchy i szybka reakcja znacznie zwiększają prawdopodobieństwo bezpiecznego wyjścia z aquaplaningu.
Za przyczepność pojazdu na mokrej trasie w znacznej mierze odpowiadają dobre opony
Jak uniknąć zjawiska aquaplaningu?
Opony, których używamy powinny być w dobrym stanie technicznym, wyposażone w głęboki bieżnik. Stawiając na bezpieczną i wolną od aquaplaningu, zawsze warto wyposażyć się w nowe opony zimowe lub opony letnie, pochodzące od renomowanych producentów.
Jaka prędkość będzie bezpieczną i nie spowoduje zjawiska? Trudno uzyskać jednoznaczną odpowiedź. Prędkość będzie inna dla każdego modelu opony oraz głębokości wody. Zazwyczaj warstwa wody bywa zdecydowanie głębsza niż 7mm.
Ciężko jest ocenić głębokość kałuży, do której się zbliżamy, a koleiny powodują powstawanie nawet kilkunastocentymetrowych potoków. Warto pamiętać, że głębokość przeszkód w znaczny sposób obniża prędkość szczególnie na zakrętach.
Jedynym parametrem oprócz stanu ogumienia, na który mamy wpływ jest prędkość. Dlatego na mokrej nawierzchni warto ją zmniejszyć, aby uniknąć aquaplaningu.