Każdy kandydat na kierowcę oraz osoba chętna do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy musi spełnić szereg formalnych wymogów. Jednym z obowiązków jest poddanie się szczegółowym i specjalistycznym badaniom, które potwierdzą brak przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy lub prowadzenia pojazdów powyżej 3,5 tony. Na czym polegają takie badania? Kto musi się na nie zgłosić i jak często powinno się je wykonywać?
Badania kierowców zawodowych i kandydatów na kierowców
Zarówno osoby ubiegające się o prawo jazdy kategorii C, C1, C1+E, C+ E, D, D1, D1, +E, D+ E, jak i ci, którzy chcieliby rozpocząć pracę na stanowisku kierowcy zawodowego (w tym również kierowcy kategorii B, np. kierowcy taksówek), powinni zgłosić się na dwa rodzaje specjalistycznych badań:
- badania lekarskie
- badania psychologiczne
Zarówno badania lekarskie, jak i psychologiczne wykonywane są w specjalistycznych placówkach medycyny pracy. Badania wstępne i okresowe mogą więc przeprowadzać wyłącznie lekarze oraz psychologowie posiadający specjalne uprawnienia do oceny zdolności do pracy kierowców. Ich celem jest ustalenie istnienia lub braku przeciwwskazań do kierowania pojazdami ciężkimi, lub wykonywania pracy na stanowisku kierowcy zawodowego.
Badania lekarskie kierowców - na czym polegają?
Zawodowy kierowca musi poddać się szeregowi badań lekarskich, w tym okulistycznych, laryngologicznych i neurologicznych. Takie badania są więc nieco bardziej rozbudowane od tych, jakie przechodzić muszą osoby poruszające się pojazdami kategorii B wyłącznie na własny użytek. W zależności od decyzji lekarza wykonać można również szereg badań pomocniczych, w tym np. rozszerzone badania krwi, czy badanie EKG.
W przebiegu konsultacji lekarz ustala ogólny stan zdrowia, ocenia sprawność narządów słuchu oraz wzroku (także w warunkach jazdy nocnej) i koordynację ruchową kierowcy. Od roku 2019 obowiązkiem lekarza jest również wykluczenie u kierowcy cukrzycy oraz epilepsji. Przed wystawieniem ostatecznego orzeczenia potrzebne są więc badania u lekarzy różnych specjalizacji, a także wynik badania psychologicznego.
Jak wyglądają badania psychologiczne dla kierowców zawodowych?
Psychologiczne badania kandydatów na kierowców oraz kierowców zawodowych często nazywane są psychotestami. To szereg testów, w których przebiegu uprawniony do badań psycholog ustala sprawność i zdolność do kierowania pojazdami. W skład takich badań wchodzą kwestionariusze, których analiza pomaga ustalić dojrzałość emocjonalną przyszłego kierowcy, skłonność do przejawiania zachowań agresywnych i impulsywnych na drodze, jego sprawność intelektualną, zdolność logicznego myślenia i wyciągania wniosków, koncentrację i sprawność procesów uwagi.
Podczas psychotestów badany poddany zostaje też testom na specjalnej aparaturze. W ich trakcie ustalane są czasy reakcji, koordynacja wzrokowo-ruchowa i procesy podejmowania decyzji w warunkach presji czasowej. Psycholog, na życzenie lekarza, może przeprowadzić także badania widzenia zmierzchowego i wrażliwości na olśnienie, które pozwolą ustalić zdolność do prowadzenia w warunkach ograniczonej widoczności.
Ile kosztują badania dla kierowców zawodowych?
Wszystkie badania przeprowadzane w ramach medycyny pracy są badaniami odpłatnymi. W przypadku kierowców zawodowych w większości przypadków koszty bierze na siebie pracodawca. To on ma obowiązek wystawić skierowania na badania i pokierować pracownika do odpowiednich placówek, choć nierzadko zdarza się, że badania takie przeprowadzane są też na wniosek samego kierowcy. Koszty badań regulują odpowiednie rozporządzenia w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz uprawnienia do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia ceny badań kształtują się następująco:
- badanie lekarskie - 200 zł (cena ta może jednak wzrosnąć, gdy lekarz za konieczne uzna przeprowadzenie badań dodatkowych),
- badanie psychologiczne - 150 zł.
W przypadku badań zlecanych przez firmę, koszty najczęściej pokryje pracodawca
Jak często należy wykonywać badania dla kierowców zawodowych?
Częstotliwość wykonywania badań, podobnie jak i ich cenę, określają odpowiednie ustawy i rozporządzenia. W przypadku kierowców zawodowych przewidują one, że na badania zgłaszać należy się, jak następuje:
- co 5 lat - w przypadku kierowców, którzy nie ukończyli jeszcze 60. r.ż.
- co 30 miesięcy - dla kierowców powyżej 60. r.ż.
W przypadku osób, które wykonują badania tuż przed swoimi 60. urodzinami, termin ważności wydanego orzeczenia będzie się nieco różnił. Zazwyczaj będzie to 30 miesięcy, jednak licząc od dnia, w którym kierowca skończy 60. rok życia. W uzasadnionych przypadkach termin wystawionego orzeczenia może także ulec skróceniu.
Czy od negatywnych wyników badań można się odwołać?
Z negatywnym wynikiem badań, zarówno tych lekarskich, jak i psychologicznych, można się oczywiście nie zgodzić. O dalszym postępowaniu w takiej sytuacji informuje kierowcę osoba przeprowadzająca badanie. W przeciągu 14 dni należy w placówce wystawiającej orzeczenie zgłosić pisemną chęć odbycia badań odwoławczych, która następnie przesyłana jest do odpowiedniego oddziału WOMP (czyli Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy), gdzie ustalany jest termin badań w trybie odwoławczym.
W przeciwnym razie orzeczenie negatywne wystawiane jest na okres jednego roku, a obowiązkiem osoby wystawiającej je jest poinformowanie o tym odpowiednich organów i przesłanie do nich kopii tego orzeczenia. Dlatego też w wypadku uzyskania niezadowalających rezultatów nie powinno się podchodzić do badań w kolejnej pracowni. Takie oszustwo szybko wyjść może na jaw i wiązać będzie się z szeregiem negatywnych konsekwencji dla badanego.