Skutki nieprzyjęcia mandatu. Przedawnienie mandatu

Mandaty to jedne z najpopularniejszych form karania kierowców (obok punktów karnych). Warto dowiedzieć się czegoś na temat terminów płatności mandatów, zasad ich nakładania, przedawnienia czy też skutków nieprzyjęcia. Ponadto poniżej dostępne są informacje dotyczące odwoływania się od mandatów.

Jakie mogą być konsekwencje odmowy przyjęcia mandatu?

Polskie przepisy mówią jasno o tym, że sprawca ma prawo odmowy przyjęcia mandatu karnego. W takim przypadku policja lub inne organy mogą wystąpić do sądu wraz z wnioskiem o ukaranie sprawcy z adnotacją o odmowie przyjęcia mandatu. Na podstawie postępowania sąd ustali czy kara była słuszna.

Wniosek o ukaranie do sądu może trafić również jeśli osoba ukarana nie opłaciła mandatu, który został na nią nałożony.

Kiedy mówimy o przedawnieniu mandatu?

Po uprawomocnieniu mandatu istnieje obowiązek jego zapłaty. Brak takiej płatności będzie wiązał się ze ściąganiem pieniędzy drogą egzekucyjną. Oczywiście takie działania obowiązują do czasu przedawnienia mandatu. Poniżej znajdują się przepisy art. 45 Kodeksu Wykroczeń dotyczące przedawnienia:

• § 1. "Karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu",
• § 3. "Orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata".
  W przypadku mandatu kredytowanego o uprawomocnieniu mówimy w momencie przyjęcia mandatu i podpisaniu potwierdzenia jego odbioru. Od tego momentu liczy się czas 7 dni na opłacenie kary. Wszelkie działania egzekucyjne obowiązują przez okres 3 lat. Po jego upływie mandat ulega przedawnieniu.

Jeśli chodzi o mandat zaoczny to zyskuje on prawomocność w momencie opłacenia grzywny przez osobę ukaraną. Jeśli płatność nie zostanie wykonana w terminie 14 dni od momentu odbioru lub doręczenia mandatu, wówczas policja może wnioskować w sądzie o ukaranie. W tym przypadku mamy do czynienia z art. 45 §1 Kodeksu wykroczeń. Przedawnienie ustaje po 2 latach, jeśli wszczęto postępowanie. Po odmowie przyjęcia mandatu kredytowanego, policja ma rok czasu na złożenie stosownego wniosku w sądzie.

W jakich sytuacjach można otrzymać mandat?

Kara mandatu jest nakładana w ramach postępowania mandatowego. Przepisy w naszym kraju mówią o tym, że funkcjonariusz posiadający stosowne uprawnienia może nałożyć grzywnę (chyba, że ustawa stanowi inaczej), jeśli:

• sprawca zostanie przyłapany na gorącym uczynku albo bezpośrednio po popełnionym wykroczeniu,
• sprawca zostanie przyłapany na gorącym uczynku albo bezpośrednio po popełnionym wykroczeniu, ale naruszenie przepisów stwierdzono z wykorzystaniem sprzętu rejestrującego albo kontrolno-pomiarowego.

Ponadto, w razie potrzeby karę mandatu można nałożyć po wykonaniu niezbędnych czynności mających na celu wyjaśnienie okoliczności wykroczenia, które zostały podjęte od razu po jego popełnieniu.

Innymi słowy mandat można otrzymać po popełnieniu wykroczenia i zatrzymaniu przez służby. Karę można też dostać później, gdy na przykład wykroczenie zarejestrował fotoradar.

Zgodnie z krajowymi przepisami, służby mają 60 dnia na wystawienie mandatu począwszy od momentu ustalenia sprawcy. Gdy ten czas upłynie, wówczas nie ma podstaw do wystawienia mandatu, ale nie oznacza to uniknięcia kary. W przypadku wykroczenia, karalność upływa po roku od popełnienia czynu lub po 2 latach od zakończenia tego okresu, jeśli w ciągu roku zostało wszczęte postępowanie.

Innymi słowy po 60 dniach sprawca nie otrzyma mandatu. Może jednak on liczyć się ze skierowaniem sprawy do sądu. Wyjątkiem od reguły 60 dni są mandaty wystawiane na podstawie fotoradarów. W tym przypadku obowiązuje termin 180 dni.

Terminy oraz metody płatności mandatów

Każdy funkcjonariusz wystawiający mandat powinien wykonać następujące czynności:

• określenie zachowania i działania będącego wykroczeniem wraz ze wskazaniem kwalifikacji prawnej,
• wskazanie wysokości kary grzywny,
• wskazanie czasu i miejsca, w którym popełniono wykroczenie,
• pouczenie o prawie do odmowy przyjęcia mandatu wraz z informacją o konsekwencjach odmowy.

Typy mandatów obowiązujących w Polsce

• mandat gotówkowy - wydaje się go osobie ukaranej po opłaceniu grzywny od razu u funkcjonariusza, który ją nałożył. Takie postepowanie mandatowe dotyczy wyłącznie sytuacji, w których osoba ukarana przebywa w Polsce czasowo albo nie posiada stałego miejsca zamieszkania w naszym kraju,
• mandat kredytowany - najbardziej powszechny typ mandatu, który trafia do ukaranego za potwierdzeniem odbioru. Dokument ten musi zawierać pouczenie o konieczności opłacenia kary w ciągu 7 dni od jej przyjęcia. Na mandacie powinny też znajdować się informacje o skutkach nieopłacenia kary. Oczywiście dokument ten zawiera również numer konta, na które należy dokonać wpłaty,
• mandat zaoczny - jest wystawiany w przypadku wykroczenia oraz braku sprawcy w miejscu zdarzenia. Oczywiście w tej sytuacji nie mogą istnieć żadne wątpliwości, jeśli chodzi o sprawcę. Innymi słowy, taki mandat nie może zostać wystawiony w przypadku wezwania osoby do złożenia wyjaśnień. Po ustaleniu sprawcy w ramach postępowania wyjaśniającego, wystawiany jest mandat kredytowany.

Na podstawie przepisów obowiązujących w Polsce (art. 98§ 4 i 5 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia), mandat zaoczny jest doręczany sprawcy lub pozostawiany w miejscu umożliwiającym jego natychmiastowy odbiór. W takim dokumencie mandatowym wskazywana jest kwota, organ na rzecz którego dokonywana jest wpłata oraz informacja o obowiązku opłacenia kary w ciągu 14 dni (począwszy od daty doręczenia lub wystawienia, jeśli został on pozostawiony tak, aby sprawca mógł go odebrać).

Czy można odwołać się od przyjętego mandatu?

Oczywiście, każdy kto uważa, że nie popełnił wykroczenia, ma prawo do odmowy przyjęcia mandatu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w przypadku odmowy policja ma prawo wystąpienia do sądu z wnioskiem o ukaranie. To organ sądowy ustali czy sprawcy należy się kara.

Postępowanie mandatowe jest często sterujące dla osoby ukaranej, która przyjmuje mandat i nie zastanawia się nad słusznością jego wystawienia. W takim przypadku można również odwołać się od mandatu poprzez złożenie stosownego wniosku do sądu. Rzecz jasna, skuteczne odwołanie się od mandatu wymaga istnienia konkretnych przesłanek oraz posiadania stosownych dowodów niewinności.

Kto może odwołać się od mandatu?

Od mandatu mogą odwołać się następujące osoby:

• osoba ukarana mandatem, która ma pewność, że kara nie została nałożona słusznie,
• rodzice lub prawni opiekunowie osób ukaranych mandatem w wieku do lat 17,
• ustawowy przedstawiciel albo kurator osoby ubezwłasnowolnionej, która otrzymała mandat.

Ciekawostką jest fakt, że do odwołania od mandatu ma przedstawiciel służby (np. policji), która wystawiła mandat niesłusznie oraz przedstawiciel sądu, który uzyskał informacje, że mandat został wystawiony niesłusznie przez służby. W tych przypadkach mamy do czynienia z działaniem z urzędu. Nie jest więc wymagane składanie wniosku przez ukaranego.

W jakich sytuacjach można odwołać się od mandatu? 

Sytuacje, w których można odwołać się od mandatu:

• działanie objęte karą nie stanowiło wykroczenia,
• mandat został nałożony za działania karane wyłącznie przez organy sądowe,
• mandat wystawiony w związku z obroną konieczną lub obroną dobra chronionego prawnie, jeśli nie było innej możliwości uniknięcia zagrożenia,
• działanie objęte mandatem było skutkiem choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego oraz innego zakłócenia czynności psychicznych.

Trzeba pamiętać o tym, że wniosek o uchylenie mandatu należy złożyć w ciągu 7 dni od momentu uprawomocnienia (czyli od momentu przyjęcia, w przypadku najpopularniejszych mandatów kredytowanych).

Podstawowe informacje na temat odwołania od mandatu

Odwołanie powinno mieć formę pisemną. Nie istnieje żaden obowiązujący wzór, ale w dokumencie takim muszą znajdować się poniższe informacje:

• imię, nazwisko, numer PESEL oraz adres osoby ukaranej,
• precyzyjny opis okoliczności zdarzenia,
• numer i seria mandatu,
• okoliczności, które przemawiają za uchyleniem grzywny.

Taki wniosek powinien zostać wysłany do sądu rejonowego właściwego dla obszaru, na terenie którego wystawiono mandat. Po przyjęciu wniosku przez sąd, wyznaczony zostanie termin posiedzenia, w czasie którego podjęta zostanie decyzja odnośnie uchylenia. Sąd ma też prawo do zarządzenia odpowiednich czynności weryfikujących podstawy do wystawienia mandatu. W przypadku wcześniejszego zapłacenia grzywny i uchylenia mandatu, sąd orzeka o zwrocie wpłaconej sumy.