Obecnie normalne codzienne życie i funkcjonowanie jest trudne, a nawet zupełnie niewyobrażalne. Pojazdy mechaniczne umożliwiają bowiem przemieszczanie się na przykład do pracy, miasta, na zakupy, wakacje oraz w inne miejsca. Samochody są wykorzystywane nie tylko w celach prywatnych, ale również w zawodowych. W zależności od typu prowadzonego pojazdu, konieczne jest posiadanie prawa jazdy stosownej kategorii.
Kategorie prawa jazdy obowiązujące w Polsce
Do prowadzenia pojazdu mechanicznego konieczne jest zaliczenie egzaminu i uzyskanie dokumentu uprawniającego do jazdy. Chodzi tutaj oczywiście o prawo jazdy. Istnieje wiele kategorii takich uprawnień obowiązujących w Polsce. Oczywiście najpopularniejsze jest prawo jazdy kategorii B uprawniające do poruszania się pojazdem osobowym po drogach.
Poza nim w naszym kraju obowiązują inne kategorie:
- kategoria AM (uprawnienia można uzyskać od 14 roku życia),
- kategoria A (minimalny wiek to 24 lata lub 20 lat, jeśli kierowca posiada już prawo jazdy kategorii B),
- kategoria A1 (od 16 lat),
- kategoria A2 (od 18 lat),
- kategoria B1 (od 16 lat),
- kategoria B (od 18 lat),
- kategoria B+E (od 18 lat),
- kategoria C (od 21 lat),
- kategoria C1 (od 16 lat),
- kategoria C1+E (od 18 lat),
- kategoria C+E (od 21 lat),
- kategoria D (od 24 lat),
- kategoria D1 (od 21 lat),
- kategoria D1+E (od 21 lat),
- kategoria D+E (od 24 lat),
- kategoria T (od 16 lat),
- kategoria umożliwiająca prowadzenie tramwaju (21 lat).
Każda z kategorii wiąże się z prowadzeniem innych typów pojazdów mechanicznych. Czasem z pojazdów mogą korzystać osoby, które nie zdały egzaminu. Przykładowo motorowerami i motocyklami wyposażonymi w silniki o niskiej pojemności, mogą jeździć osoby posiadające prawo jazdy kategorii B.
Kiedy należy wykonać badania psychologiczne do prawa jazdy?
Trzeba również mieć na uwadze to, że do uzyskania niektórych uprawnień, samo zaliczenie egzaminu nie jest wystarczające i konieczne jest wykonanie testów psychologicznych.Obowiązek ten dotyczy kategorii C, C+E, C1, C1+E, D, D+E, D1 i D1+E, a także uprawnień do prowadzenia tramwaju. Ponadto takie testy są obowiązkowe w przypadku ponownego zdawania egzaminu w ramach innych kategorii, jeśli dana osoba straciła uprawnienia w związku z następującymi sytuacjami:
- spowodowanie wypadku,
- kierowanie samochodem, będąc pod wpływem alkoholu lub innych niedozwolonych środków,
- przekroczenie limitu 24 punktów karnych,
- popełnienie dwóch wykroczeń w okresie próbnym.
Prowadzenie pod wpływem alkoholu jest jednym z powodów utraty prawa jazdy
Kategorie prawa jazdy i typy prowadzonych pojazdów
Nie wszyscy są świadomi tego, że prawo jazdy kategorii B uprawnia nie tylko do korzystania z pojazdów osobowych, ale również z pojazdów kategorii AM (motorowery, czterokołowce oraz pojazdy z przyczepą). W przypadku kategorii AM, pojazdy te mogą być prowadzone również przez posiadaczy uprawnień kategorii A, A1, A2 oraz B1.
Uprawnienia kategorii A
Oprócz kategorii AM, do grupy tej zaliczana jest kategoria A, A1 oraz A2. W przypadku A1 oraz A2, mamy do czynienia z pojazdami z przyczepami oraz motocyklami.
Różnice pomiędzy tymi dwoma kategoriami są następujące:
- A1 - uprawnia do prowadzenia motocykla o mocy do 11 kW, wyposażonego w silnik o pojemności do 125 ccm (stosunek mocy do masy własnej: do 0,1 kW na kg),
- A2 - uprawnia do prowadzenia motocykli o mocy do 35 kW i nie ma tutaj ograniczeń, jeśli chodzi o pojemność silnika (stosunek mocy do masy pojazdu: do 0,2 kW na kg).
Typowa kategoria A obejmuje pojazdy wspomnianych wyżej kategorii AM, A1 oraz A2, a także pozostałe motocykle.
Do prowadzenia motocykla niezbędne jest prawo jazdy kategorii A
Prawo jazdy kategorii B
Do kategorii B zaliczają się również pojazdy i uprawnienia z kategorii B1 obejmujące na przykład quady oraz pojazdy zaliczane do kategorii AM. Trzeba też wspomnieć o kategorii B+E, która pozwala na poruszanie się zespołami pojazdów zaliczanymi do kategorii B oraz ciągnikami rolniczymi z przyczepami i pojazdami wolnobieżnymi z przyczepami.
Od 24 grudnia 2021 roku wprowadzono rozszerzenie uprawnień dla kierowców posiadających prawo jazdy kategorii B. Wcześniej takie osoby mogły prowadzić jedynie pojazdy, których masa nie przekracza 3,5 tony. Obecnie limit ten wynosi 4,25 t. Aby móc prowadzić taki pojazd trzeba posiadać prawo jazdy kategorii B od minimum 2 lat oraz kierować samochodami z napędem alternatywnym. Wspomniana nadwyżka przekraczająca 3,5 t musi być związana z wykorzystaniem paliw alternatywnych.
Kategoria C - podstawowe informacje
W przypadku kategorii B mamy głównie do czynienia z samochodami osobowymi o masie do 3,5t (ewentualnie 4,25t). Kategoria C obejmuje jednak pojazdy ciężarowe, które ważą dużo więcej. Jeśli mowa o C1 to dotyczy ona pojazdów o maksymalnej dopuszczalnej masie 7,5 ton, podczas gdy zwykła kategoria C obejmuje również cięższe pojazdy. Oprócz tego do C i C1 można zaliczyć uprawnienia do prowadzenia poniższych typów pojazdów:
- pojazdy kategorii AM,
- pojazdy wolnobieżne,
- pojazdy z przyczepą o wadze do 750 kg,
- pojazdy wolnobieżne z lekką przyczepą (do 750 kg)
- ciągniki rolnicze oraz ciągniki z lekką przyczepą (do 750 kg).
Do tej kategorii zaliczają się również uprawnienia C1+E, a także C+E. Obejmują one pojazdy wolnobieżne oraz ciągniki rolnicze z przyczepami. Ponadto do C1+E zalicza się pojazd kategorii C1 posiadający przyczepę (łączna masa 12 ton), a pojazd C+E to po prostu pojazd kategorii C wyposażony w przyczepę.
Prawo jazdy kategorii D
Podział w przypadku kategorii D, D1, D+E oraz D1+E jest praktycznie bardzo podobny jak w przypadku kategorii C. Posiadanie prawa jazdy kategorii D uprawnia daną osobę do poruszania się autobusem, w tym również autobusami z lekkimi przyczepami. W przypadku kategorii D1 mamy do czynienia z autobusami o maksymalnej długości 8 metrów i 17 miejscami siedzącymi (kierowca + 16 pasażerów).
Na co pozwala kategoria T?
Wiele osób uważa błędnie, że kategoria T obejmuje uprawnienia do prowadzenia tramwaju. Okazuje się jednak, że uprawnienia do prowadzenia takiego pojazdu szynowego nie posiadają kategorii opisywanej pojedynczą literą (są one przedstawiane jako kategoria Tramwaj). Osoby posiadające prawo jazdy kategorii T są uprawnione do kierowania ciągnikami rolniczymi (również z przyczepami), a także pojazdami wolnobieżnymi (z przyczepą) i pojazdami zaliczanymi do kategorii AM.
By prowadzić ciągnik rolniczy należy posiadać prawo jazy kategorii T
Kiedy można stracić prawo jazdy?
Do 21 stycznia 2013 roku prawo jazdy było wydawane bezterminowo. Obecnie trzeba je wymieniać co 15 lat, jednak nie oznacza to konieczności ponownego zdawania egzaminu.
Posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi nie zwalnia kierujących z obowiązku bezpiecznej jazdy i przestrzegania przepisów obowiązujących w naszym kraju. W przeciwnym wypadku grozi im utrata uprawnień i konieczność ponownego zdawania egzaminu.
Do grona powszechnych przyczyn utraty prawa jazdy zaliczają się następujące sytuacje:
- przekroczenie limitu punktów karnych (każde punkty kasują się po 2 latach od momentu ich otrzymania),
- utrata kwalifikacji,
- nieprzystąpienie do badań lekarskich lub egzaminu,
- zmiana stanu zdrowia, która uniemożliwia prowadzenie pojazdu (np. pogorszenie stanu psychicznego, problemy ze wzrokiem, itp.).
Konsekwencje jazdy bez uprawnień
Jeśli prawo jazdy zostało odebrane tymczasowo, a mimo to kierujący będzie prowadził pojazd, wówczas w przypadku kontroli grozi mu przedłużenie zakazu prowadzenia samochodów o kolejne 6 miesięcy. W skrajnych przypadkach karą za złamanie tego zakazu jest całkowite cofnięcie uprawnień do prowadzenia pojazdów mechanicznych.
O wiele poważniej sytuacja wygląda w przypadku kierowców, którzy prowadzą auto pomimo braku prawa jazdy lub odebrania uprawnień na stałe. W takim przypadku pojawia się możliwość kary 2 lat pozbawienia wolności oraz zakazu prowadzenia pojazdów przez okres do 15 lat. Ponadto konsekwencją może być grzywna sięgająca od 10 do 540 stawek dziennych (jedna stawka dzienna mieści się w granicach od 10 do 2000 zł).
W przypadku złamania sądowego zakazu prowadzenia pojazdów kierowcy grozi kara więzienia od 3 miesięcy do 5 lat, grzywna na poziomie 10-540 dziennych stawek oraz zakaz prowadzenia pojazdów przez okres do 15 lat.
Oczywiście odzyskanie uprawnień jest możliwe, ale wiąże się to z koniecznością ponownego zaliczenia egzaminów i testów psychologicznych. Wiąże się to ze sporymi kosztami, dlatego o wiele lepiej jest szanować swoje uprawnienia i przestrzegać obowiązujących przepisów.