Pod pojęciem tempomatu kryje się bardzo nowoczesny system odpowiedzialny za wspieranie kierującego pojazdem. Ostatnimi czasy rozwiązania takie są stosowane przez wiele marek i nie jest to już atrybut pojazdów luksusowych. Dawniej takie systemy kontroli prędkości były stosowane w Stanach Zjednoczonych. Dzisiaj są montowane w nowych pojazdach na całym świecie. Warto uzyskać więcej informacji na temat tempomatu, jego działania oraz zalet i wad.
Tempomat - co to takiego?
Wspomniany wyżej tempomat jest urządzeniem posiadającym wiele angielskich nazw (CCS – Cruising Control System, Active Cruise Control, Speedtronic, Adaptive Cruise Control lub Intelligent Cruise Control). Urządzenie to ma na celu utrzymywanie stałej prędkości pojazdu. Działa ono tak samo, niezależnie od tego czy auto jedzie po pochyłej czy też może płaskiej drodze. Istnieje bowiem możliwość ustawienia tempomatu tak, aby pojazdy utrzymywał wymaganą odległość od poprzedzającego auta. Zaletą tego rozwiązania jest brak konieczności operowania pedałem gazu przez kierującego.
W najbardziej zaawansowanych, nowoczesnych tempomatach wykorzystywane są systemy kamer montowane na przednich szybach. Są one w stanie wykrywać znaki drogowe i dostosowywać do nich swoją prędkość. Pomimo sporego zaawansowania i różnych trybów działania, trzeba pamiętać, że są to tylko urządzenia, które nigdy w 100% nie zastąpią kierowcy, jego myślenia, umiejętności i zdrowego rozsądku.
Celem tempomatu jest utrzymywanie stałej prędkości, która została ustawiona przez kierującego. Zależnie od modelu i marki pojazdu, możliwe jest wybranie prędkości w konkretnym zakresie (na przykład konkretną wartość mieszczącą się w zakresie od 30 do 180 km/h. Istnieją też tempomaty obsługujące pełny zakres prędkości, które dostosowują ją do zmiennych warunków na drodze.
Aby utrzymywać odpowiednią prędkość podczas jazdy, urządzenie to wykorzystuje informacje, które docierają zarówno z kamer, jak i zewnętrznego radaru, który mierzy odległość od pojazdu znajdującego się z przodu. Tempomaty wykorzystują też informacje podawane przez czujniki pedałów gazu, hamulca oraz czasami też sprzęgła. Czasem możliwe jest też pozyskiwanie danych z układu ABS i innych systemów.
Do włączenia tempomatu potrzebne jest użycie specjalnego przycisku. Aby wyłączyć takie urządzenie, trzeba po prostu wcisnąć hamulec. W samochodach posiadających manualną skrzynię biegów, tempomat wyłącza się wciskając sprzęgło. Nie da się wyłączyć tempomatu poprzez wciśnięcie pedału gazu. Pojazd oczywiście przyspieszy, ale później wróci do prędkości, która jest utrzymywana przez tempomat.
Tempomat utrzymuje stałą prędkość pojazdu
Pochodzenie tempomatów samochodowych
Prawdopodobnie pierwsze urządzenia będące poprzednikami dzisiejszych tempomatów, ujrzały światło dzienne w XVII lub XVIII wieku. Były one stosowane w pojazdach wyposażonych w silniki parowe.
Tempomat znany pod współczesną postacią, został wynaleziony w 1948 roku. Odpowiada za niego amerykański twórca Ralph Teetor. Pierwsze tempomaty po prostu blokowały możliwość dalszego wciskania pedału gazu. W późniejszym czasie Ralph Teetor wprowadził system, który jest w stanie utrzymywać prędkość do czasu aż zostanie wciśnięty hamulec lub tempomat zostanie wyłączony przez kierującego.
Warto dodać, że wspomniany wyżej twórca tempomatu był również odpowiedzialny za projektowanie części do amerykańskich niszczycieli (okręty wojenne) używanych podczas I wojny światowej.
Bardzo długo tempomaty kojarzyły się najbardziej z samochodami produkowanymi w USA. Nic w tym dziwnego, ponieważ jest to kraj z licznymi wielokilometrowymi autostradami i trasami sprzyjającymi używaniu takich rozwiązań. Później tempomaty wprowadzono do pojazdów luksusowych produkowanych na europejski rynek. Po pewnym czasie zaczęto stosować tempomaty również w tańszych samochodach, w tym w modelach dostępnych na terenie naszego kraju.
Tempomaty aktywne i ich rodzaje
Pod skrótem ACC kryje się tak zwany tempomat aktywny, znany również jako adaptacyjny. Ten typ tempomatu jest w stanie samodzielnie dopasować prędkość pojazdu do warunki jazdy. System ten współpracuje z kamerami zamontowanymi w pojeździe i wychwytuje informacje związane z ograniczeniami prędkości i znakami drogowymi.
Istnieją trzy podstawowe typy takich urządzeń. Różnią się one od siebie czynnościami wykonywanymi bez ingerencji ze strony kierującego. Oto one:
- tempomaty stosowane jedynie przy konkretnych prędkościach. Są to najczęściej stosowane typy tempomatów. Dzięki wyznaczeniu maksymalnej dopuszczalnej prędkości można uniknąć różnych niebezpieczeństw związanych ze zbyt szybką prędkością. Ustawienie prędkości minimalnej jest z kolei przydatne w korku. Tempomat dzięki temu nie włączy się i kierowca sam będzie mógł wykonywać czynności manewry w sposób uważny,
- sprzęt działający w pełnym dostępnym zakresie prędkości. Przy włączonym tempomacie nie obowiązują żadne prędkości minimalne, więc możliwe jest nawet zatrzymanie auta. Oczywiście do uruchomienia pojazdu potrzebna będzie ingerencja kierującego,
- tempomaty wykorzystujące system Stop&Go. W tym przypadku można również ustawić dowolną prędkość, ale po zatrzymaniu auta, są w stanie ponownie rozpędzić je do ustawionej prędkości. Tempomaty tego rodzaju są stosowane w wielu popularnych SUV-ach produkcji japońskiej.
Tempomaty montowane w autach różnych marek
Obecnie tempomaty stanowią wyposażenie montowane w różnych modelach pojazdów, takich jak na przykład Toyota C-HR czy też Mazda CX-30. Warto zapoznać się z ich działaniem w konkretnych autach.
W pojazdach marki Toyota oferowany jest specjalny pakiet systemów wspomagających Safety Sense. Obejmuje on dwie opcje. Jedną z nich jest inteligentny tempomat adaptacyjny (IACC), a druga to aktywny tempomat adaptacyjny (ACC).
dzięki wykorzystaniu ACC w autach marki Toyota, możliwe jest utrzymywanie stałego poziomu prędkości albo dopasowanie jej do poprzedzającego pojazdu. W przypadku tempomatu z pełnym zakresem prędkości możliwe jest też kontrolowanie procesu zatrzymywania się i ruszania za pojazdem,
urządzenia IACC gwarantują wspomniane wyżej funkcje, a dodatkowo możliwe jest wykrywanie znaków z ograniczeniami prędkości.
Po zaakceptowaniu przez kierowcę, tempomat dostosowuje prędkość do wykrytego ograniczenia. Ponadto IACC umożliwia automatyczne zmniejszanie prędkości podczas pokonywania zakrętów.
Jeśli chodzi o Mazdę to w wielu pojazdach tej marki wykorzystano MRCC, czyli tak zwany Adaptacyjny Układ Utrzymywania Stałej Prędkości. Rozwiązanie to jest w stanie funkcjonować w ograniczonym zakresie, np. od 30 do 200 km/h lub bez ograniczenia prędkości minimalnej.
Bardzo istotną funkcją jest ostrzeganie o za szybkim zbliżaniu się do pojazdu znajdującego się z przodu. Takie ostrzeżenie posiada formę sygnału dźwiękowego i graficznego.
System ten potrafi sam spowolnić pojazd, w przypadku hamowania przez pojazd poprzedzający. Jeśli chodzi o funkcję Stop&Go znanej z modelu CX-30, skorzystanie z niej polega na wciśnięciu pedału gazu po zwolnieniu.
Niektóre tempomaty mogą wykrywać nawet znaki drogowe
Istotne atuty systemów kontroli prędkości
Z pewnością mocne strony tempomatów prezentują się następująco:
- utrzymywanie stałej prędkości (zwiększenie bezpieczeństwa),
- wykrywanie prędkości poprzedzającego pojazdu (to również ma istotny wpływ na bezpieczeństwo),
- oszczędność paliwa wynikająca z jazdą z taką samą prędkością przez długi czas,
- sprawna i bezpieczna jazda po drogach ekspresowych i autostradach oraz na długich dystansach,
- ułatwienie przestrzegania przepisów ruchu drogowego, dzięki wykrywaniu ograniczeń prędkości.
Wady związane z użytkowaniem tempomatów
Oczywiście tempomaty posiadają sporo mocnych stron, ale ich nieprzemyślane i nieodpowiedzialne użycie może doprowadzić do różnych niebezpiecznych sytuacji. Nie wolno całkowicie powierzać swojego komfortu i bezpieczeństwa jazdy maszynie. Tempomaty są idealne na prostych i długich trasach. Trzeba jednak liczyć się z ich nieprawidłowym działaniem w poniższych sytuacjach:
- luźne podłoże,
- nierówny teren,
- pokonywanie zakrętów wymagających zwolnienia,
- jazda w niekorzystnych warunkach atmosferycznych.
Tempomaty oferują pełnię swoich możliwości na długich dystansach, a ich stosowanie w ruchu miejskim jest mniej przydatne.
Ponadto tempomaty są idealne w pojazdach posiadających skrzynie automatyczne. Skrzynie manualne nie pozwalają na wykorzystanie pełni możliwości takich rozwiązań.
Oczywiście, tempomat jak każde inne urządzenie może ulec awarii, którą trzeba będzie naprawić. W szczególności trzeba zwracać uwagę na radar znajdujący się z przodu auta. Uszkodzenie tego elementu może wiązać się z kosztowną wymianą i naprawą.
Szybkie zbliżanie się do przeszkody lub jazda po łuku może doprowadzić do pomyłki tempomatu. Efektem tego będzie uruchomienie napinaczy pasów bezpieczeństwa lub hamowanie awaryjne, które może zaskoczyć pojazdy jadące z tyłu.
Największą wadą tempomatów i innych systemów wspomagających jest usypianie czujności kierowcy. Niezależnie od sprawności działania takich systemów, kierujący zawsze musi przede wszystkim polegać na swoich zmysłach i doświadczeniu. Takie systemy mogą być jedynie traktowane jako pomoc, która nie zastąpi całkowicie kierowcy.