W wielu krajach europejskich liczba fotoradarów jest całkiem spora. Przykładowo w Belgii przypada aż 30 takich urządzeń na 1000 km kwadratowych, podczas gdy w Polsce są to zaledwie dwa fotoradary. Pomimo planowanego montażu kolejnych urządzeń kontrolnych i pomiarowych, można stwierdzić, że Polska znajduje się nisko w rankingu krajów europejskich pod względem fotoradarów. Problemem jest zarówno mała liczba takich urządzeń, jak również warunki prawne i organizacyjne, które umożliwiają skuteczne funkcjonowanie takiego sprzętu.
Od wielu lat Polska należy do niechlubnego grona krajów, w których odnotowuje się bardzo wysoką liczbę ofiar śmiertelnych wypadków drogowych. Na podstawie raportu przygotowanego przez NIK w Polsce przypada aż 76 ofiar w przeliczeniu na milion mieszkańców, podczas gdy ten współczynnik w Unii Europejskiej wynosi zaledwie 49. Planowana jest jednak rozbudowa Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym nadzorowanego przez GITD. Ma to być narzędzie przyczyniające się do zmiany tych niekorzystnych statystyk. Ważnym etapem tej rozbudowy ma być zamontowanie nowych fotoradarów oraz urządzeń rejestrujących wjazd na czerwonym świetle.
Czym jest fotoradar?
Pod pojęciem fotoradaru kryje się urządzenie stacjonarne odpowiedzialne za zarejestrowanie chwilowej prędkości pojazdu. Dzięki takiemu urządzeniu można zrobić nie tylko zdjęcie samochodu wraz z jego tablicami rejestracyjnymi, ale można również uzyskać informacje, takie jak:
- zarejestrowana prędkość pojazdu,
- dopuszczalna prędkość na kontrolowanym odcinku,
- miejsce oraz czas wykroczenia.
Rezultatem wykroczenia zarejestrowanego przez fotoradar jest kara w postaci mandatu oraz punktów karnych. W skrajnych sytuacjach dochodzi również do utraty prawa jazdy. W pierwszej kolejności właściciel pojazdu może wskazać osobę kierującą pojazdem. Jeśli to on był kierującym lub odmówi wskazania takiej osoby, wówczas otrzyma karę właściwą dla danego wykroczenia.
Jak działa fotoradar?
Działanie fotoradaru jest bardzo szybkie. Polega ono na odnotowaniu prędkości pojazdu oraz zrobieniu mu zdjęcia. Takie urządzenia wysyła specjalną wiązkę mikrofal w kierunku zbliżającego się pojazdu. Takie fale odbijają się od auta i zmieniają częstotliwość w zależności od jego prędkości. Na podstawie analizy odbitych fal wyliczana jest prędkość jaką osiągnął pojazd.
Kolejnym etapem jest automatyczne wykonanie zdjęcia po wykryciu przekroczenia dozwolonej prędkości. W naszym kraju fotoradary wchodzą w skład Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym (CANARD). Za ich nadzorowanie odpowiada GITD, czyli Główny Inspektorat Transportu Drogowego.
W jakich miejscach w Europie zainstalowano najwięcej fotoradarów?
W porównaniu z innymi państwami europejskimi Polska zajmuje niską 12. pozycję, jeśli chodzi o liczbę fotoradarów zainstalowanych przy drogach. Zgodnie z danymi podanymi przez SCDB.info, największą liczbę fotoradarów można odnotować na terenie Rosji, Wielkiej Brytanii oraz Włoch.
Oczywiście w Rosji liczba fotoradarów jest większa o około 21 razy w porównaniu z Polską. Trzeba jednak pamiętać, że Rosja to kraj o ogromnej powierzchni przekraczającej 17 milionów kilometrów kwadratowych. Spora liczba fotoradarów nie przekłada się więc na częstotliwość kontrolowania rosyjskich kierowców.
W przypadku przeliczenia liczby fotoradarów na 1000 km2 można zauważyć, że w Polsce istnieje większe prawdopodobieństwo rejestracji przekroczenia prędkości w porównaniu z Rosją. Pod względem takiego prawdopodobieństwa Polska wypada jednak słabo w porównaniu z innymi europejskimi krajami i zajmuje zaledwie 22. miejsce.
W naszym kraju przypadają niecałe 2 fotoradary na 1000 km2, podczas gdy w Belgii jest ich około 30, a w Niemczech takich urządzeń jest 6 razy więcej. Pod tym względem wyprzedza nas również Białoruś.
Na tle innych państw Europejskich, Polska nie posiada wielu fotoradarów
Nowe fotoradary w Polsce - gdzie zostaną zamontowane?
W przyszłości planowane jest nadrobienie tych strat w Polsce. W ramach kolejnej rozbudowy Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym zakładane jest kupno i montaż nowych 358 urządzeń do rejestracji. Zostaną one rozsiane po różnych miejscowościach w praktycznie całej Polsce. Dzięki temu sieć radarów będzie gęstsza. Między innymi nowych radarów można spodziewać się w miejscowościach, takich jak:
- Kartuzy,
- Wieżyca,
- Sianów,
- Solec Kujawski,
- Oborniki,
- Łódź,
- Lublin,
- Warszawa,
- Kraków.
Rejestratory wjazdu na czerwonym świetle
Jeśli chodzi o poprawę bezpieczeństwa na drogach, na terenie Polski planowany jest montaż urządzeń do rejestracji wykroczenia polegającego na nieprzestrzeganiu wskazań sygnalizacji świetlnej. Sprzęt taki ma się pojawić na 30 skrzyżowaniach w naszym kraju.
Kwalifikacja lokalizacji, które mają być nadzorowane w ten sposób, została przeprowadzona zgodnie ze zleceniem CANARD na bazie analizy intensywności kolizji oraz wypadków drogowych na skrzyżowaniach w ostatnich kilku latach.
Urządzenia tego typu pojawią się w następujących miastach:
- Bydgoszcz,
- Szczecin,
- Białystok,
- Poznań,
- Łódź,
- Warszawa,
- Piotrków Trybunalski,
- Lublin,
- Kielce,
- Zabrze,
- Sosnowiec,
- Ruda Śląska,
- Katowice,
- Kraków,
- Rzeszów,
- Bielsko-Biała,
- Nowy Sącz.
Skrzyżowania i proste odcinki dróg pod nadzorem fotoradarów
Zarówno fotoradary, jak i inne urządzenia do kontroli zachowania kierowców w czasie pokonywania skrzyżowań są montowane w Polsce w takich miejscach, w których dochodzi do różnych groźnych zdarzeń drogowych. Okazuje się, że całkiem sporo wypadków odnotowuje się na prostych odcinkach dróg i skrzyżowaniach. Było ich znacznie więcej w porównaniu z wzniesieniami, zakrętami i łukami dróg.
Przed wyborem nowego miejsca montażu urządzenia przeprowadzana jest analiza liczby wypadków oraz kontrola bezpieczeństwa ruchu na drodze. Instytucje odpowiedzialne za takie zadania sprawdzają potencjalne źródła stanowiące zagrożenia czy też czynniki sprawiające, że rośnie prawdopodobieństwo wypadku.
Istotna jest między innymi obecność ścieżek rowerowych, przejść dla pieszych oraz różnych miejsc użyteczności publicznej, które generują duży ruch (zwykle chodzi o miejsca w promieniu do 500 m od miejsc, w których występują zdarzenia).
Jednym z argumentów przemawiających za ustawieniem stacjonarnego urządzenia pomiarowego w danym miejscu jest też geometria przebiegającej drogi, z uwzględnieniem jej wpływu na prawidłowy pomiar oraz ogólne bezpieczeństwo ruchu na drodze. Całkowite wyeliminowanie pomyłek jest jednak niemożliwe.
Fotoradary niespełniające postawionych przed nimi zadań
W 2019 roku miała miejsce analiza przeprowadzona przez Instytut Transportu Samochodowego. Obejmowała ona bezpieczeństwo drogowe i została przeprowadzona dla potrzeb zainstalowania nowych urządzeń do rejestracji. Przeprowadzona została również ocena skuteczności 247 już funkcjonujących fotoradarów. Taka ocena była nakierowana na dwa zestawy parametrów. Pierwszy z nich obejmował liczbę zdarzeń na terenie działania fotoradaru, podczas gdy drugi skupiał się na prędkości pojazdów i intensywności wypadków. Jako czynnik decydujący wybrano wskazanie dotyczące intensywności wypadków.
Analizując liczbę zdarzeń, pod uwagę wzięto miejsca, w których fotoradar był uruchomiony przez przynajmniej 5 miesięcy oraz nie funkcjonował również przez co najmniej 5 miesięcy. W 10 lokalizacjach spełniających takie warunki, tylko 6 fotoradarów działało prawidłowo.
Trzeba mieć na uwadze to, że nie zawsze kierowcy są w stanie przystosować się do nowych fotoradarów. Dalsza obserwacja zdarzeń drogowych we wspomnianych wyżej punktach mogła więc doprowadzić do zmiany uzyskanych wniosków.
Każda z 247 lokalizacji w Polsce zalicza się do jednej z czterech grup oceny skuteczności fotoradarów pod względem prędkości pojazdów i intensywności zdarzeń drogowych. Na podstawie analizy wykazano, że zaledwie 79% sprawdzanych fotoradarów działa w sposób poprawnych. W pozostałych konieczne było przeprowadzenie dodatkowych testów, a nawet korekty miejsca rozmieszczenia.
W raporcie NIK pojawiły się tez informacje związane z niedociągnięciami, jeśli chodzi o realizację Projektu Rozbudowy Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym. Zgodnie z uzyskanymi informacjami już samo planowanie nie uwzględniło stosownych warunków prawnych i organizacyjnych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania odcinkowych systemów kontroli prędkości. Na podstawie badań ustalono, że zaledwie 18 z 29 pomiarów odcinkowych zostało rozmieszczonych prawidłowo. Ponadto więcej niż połowa wykroczeń zarejestrowanych przy pomocy takich urządzeń została przedawniona.
Jak zapowiada się egzekwowanie kar za przekroczenie prędkości?
Obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwo Infrastruktury pracują nad odpowiednią zmianą przepisów, które pozwolą na skuteczniejsze egzekwowanie płatności mandatów. Planowane jest też zwiększenie kar za nadmierną prędkość oraz uzależnienie ceny polisy ubezpieczeniowej OC od punktów karnych uzyskanych za pewne wykroczenia.